Το Υποκείμενο στα αρχαία ελληνικά

Υποκείμενο είναι το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα  που ενεργεί, παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

Το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται ΠΑΝΤΑ σε Ονομαστική, και μπορεί να είναι οποιοδήποτε
μέρος του λόγου, ακόμη και ολόκληρη φράση ή πρόταση ή απαρέμφατο.

π.χ Οἱ παῖδες γράφουσιν.
      Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν. 

ΣΠΑΝΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ

1. Αττική σύνταξη

 Το ρήμα βρίσκεται σε γ' ενικό, ενώ το υποκείμενο είναι ουδετέρου γένους σε πληθυντικό αριθμό.π.χ. Τά παιδία παίζει.

2. Σχήμα κατά σύνεση ή κατά το νοούμενο

Ρήμα πληθυντικού αριθμού παίρνει Υποκείμενο μια λέξη περιληπτικής σημασίας. Το ρήμα δε συμφωνεί με το γραμματικό τύπο του Υποκειμένου αλλά με αυτό που εννοείται.

Τέτοιες λέξεις είναι συνήθως: πλήθος, όχλος, στρατός, 

π.χ. Τὸ μὲν γὰρ πλῆθος κραυγῇ πολλῇ ἐπίασιν.

3. Πρόληψη του Υποκειμένου

Όταν το Υποκείμενο μιας δευτερεύουσας πρότασης προυπάρχει στην προηγούμενη συνήθως ως αντικείμενο.

π.χ. Οἶσθα Εὐθύδημον ὁπόσους ὀδόντας ἔχει; → Το υποκείμενο στο έχει είναι ο Ευθύδημος. Προυπάρχει όμως στην κύρια ως αντικείμενο του ρήματος.

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ / ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

Το Υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων είναι συνήθως ένα απαρέμφατο ή μια δευτερεύουσα πρόταση. ΠΡΒ. Θα έπρεπε να μου τηλεφωνήσεις.→ Δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως υποκείμενο στο θα έπρεπε.

Συνήθως στην απρόσωπη σύνταξη υπάρχει και μια δοτική που δηλώνει πρόσωπο. Αυτή ονομάζεται δοτική προσωπική και αν τη μετατρέψουμε σε αιτιατική αυτομάτως βρίσκουμε το υποκείμενο του απαρεμφάτου.

π.χ. Ἔξεστιν ὑμῖν πορεύεσθαι οἴκαδε. → Ἔξεστιν : Απρόσωπο ρήμα

                                                                    πορεύεσθαι: υποκείμενο

                                                                    ὑμῖν: δοτική προσωπική 

                                                                    (ὑμᾶς: υποκείμενο στο  πορεύεσθαι)

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται σε Ονομαστική πτώση όταν έχουμε ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ, δηλαδή όταν το υποκείμενο του ρήματος είναι το ίδιο με το υποκείμενο του απαρεμφάτου, ενώ βρίσκεται σε Αιτιατική σε περίπτωση ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑΣ, όταν δηλαδή το υποκείμενο του ρήματος είναι διαφορετικό από του απαρεμφάτου. 

π.χ. Οὗτοι ἐθέλουσιν ὑπὲρ πατρίδος θνῂσκειν. → Αυτοί θέλουν να πεθάνουν... Το υποκείμενο και του ρήματος και του απαρεμφάτου είναι το Οὗτοι. Άρα έχουμε ταυτοπροσωπία.

Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο εὐτυχῆσαι αὐτόν. → Οι στρατιώτες εύχονταν σε αυτόν να ευτυχήσει. Το υποκείμενο του ρήματος είναι Οἱ στρατιῶται, σε ονομαστική, ενώ το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι αὐτόν σε αιτιατική, επειδή έχουμε ετεροπροσωπία.

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ

Το υποκείμενο της μετοχής βρίσκεται ΠΑΝΤΑ στην ίδια την πτώση που βρίσκεται και η μετοχή.

π.χ.  Τοῦτο ὑπάρχειν ὑμᾶς εἰδότας ἡγοῦμαι.

Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε.

ΑΠΟΛΥΤΗ / ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ

Συνημμένη είναι η μετοχή της οποίας το Υποκείμενο είναι και κάτι άλλο συντακτικά μέσα στην πρόταση. 

π.χ. Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε. → Το ὑμεῖς είναι υποκείμενο και της μετοχής και του ρήματος, άρα η μετοχή είναι συνημμένη.

Απόλυτη είναι η μετοχή της οποίας το υποκείμενο είναι μόνο υποκείμενό της και τίποτε άλλο.

π.χ. Κολαζόντων ὑμῶν τοὺς ἀδικοῦντας ἔσονται οἱ νόμοι καλοὶ καὶ δίκαιοι.

→Το ὑμῶν μέσα στην πρόταση είναι μόνο υποκείμενο της μετοχής και τίποτα άλλο.

Συνήθως η απόλυτη μετοχή βρίσκεται σε πτώση γενική και λέγεται γενική απόλυτη.