Τα κορόιδα είναι βέβαια οι εθελοντές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Που παρασυρμένοι από την ασύστολη καπήλευση του ολυμπιακού ιδεώδους από εκείνους ακριβώς που θα έπρεπε να το προστατεύσουν, αν μπορούσαν, προσφέρθηκαν να δουλέψουν τζάμπα σε μια στυγνή εμπορική επιχείρηση. Διότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες κάθε άλλο παρά Ολυμπιακοί Αγώνες είναι. Είναι Διεθνής Εκθεση Εμπορικών Σημάτων, η επίδειξη των οποίων τελείται με τον τρόπο της διεξαγωγής αθλητικών αγώνων μεταξύ πρωταθλητών.
Αλήθεια, τι σχέση έχει ο εθελοντισμός με αυτό που αποκαλείται σήμερα Ολυμπιακοί Αγώνες; Τι σχέση έχει «η δραστηριότητα εκείνη που αναπτύσσεται χωρίς κίνητρο ατομικού κέρδους, για σκοπούς κοινωνικής αλληλεγγύης, προαγωγής και ανάπτυξης του ανθρώπινου προσώπου και κοινωνικής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής προόδου» με ένα χυδαίο οικονομικό γεγονός που είναι οι αγώνες που φέρουν την ονομασία Ολυμπιακοί; (χυδαίο επειδή χρησιμοποιεί ως μέσο αυτή την ονομασία και τα ιδεώδη που αυτή συμβολίζει). Ολοι γνωρίζουμε ότι η τηλεοπτική εικόνα έχει καταστήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες πεδίο εμπορικών συναλλαγών, το οποίο υπακούει στη λογική της αγοράς· ότι το σύνολο αυτού του πεδίου ως τηλεοπτικού θεάματος διαμορφώνεται πλέον από τους κανόνες του τηλεοπτικού μάρκετινγκ· ότι η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) έχει μετατραπεί σε τεράστια εμπορική επιχείρηση που διευθύνεται από ένα κονκλάβιο από «αθλητικούς» παράγοντες και από εκπροσώπους μεγάλων βιομηχανιών που ελέγχουν την πώληση των δικαιωμάτων της τηλεοπτικής διαφήμισης (την οποία αποκαλούν χορηγία!), ένα μέρος της εκτέλεσης της οποίας έχει ανατεθεί στους ίδιους τους αθλητές, οι οποίοι έχουν πλέον μετατραπεί σε κινούμενες διαφημίσεις.
Πολύ καλύτερα απ' ό,τι εμείς τα γνωρίζει αυτά η κυβέρνηση και η Οργανωτική Επιτροπή «Αθήνα 2004». Διότι αυτοί είναι που υπέγραψαν τα συμβόλαια με τη ΔΟΕ, τα οποία ορίζουν τους οικονομικούς όρους διεξαγωγής των Αγώνων: τους όρους πώλησης του τηλεοπτικού διαφημιστικού χρόνου· τους όρους εμπορίας των ολυμπιακών σημάτων· τη χρήση των αθλητών ως διαφημιστικών οχημάτων΄ τις ποινές που θα επιβληθούν στους αθλητές που θα αθετήσουν τις διαφημιστικές υποχρεώσεις τους· κ.τ.τ.
Και όμως, η κυβέρνηση και η «Αθήνα 2004» κάνουν σαν να μην τα έχουν υπογράψει όλα αυτά. Αντί να παραδεχτούν ότι αποδέχτηκαν το γεγονός της εμπορευματοποίησης των Ολυμπιακών Αγώνων ως κάτι - λόγω των σημερινών διεθνών συγκυριών - αναπότρεπτο (κανείς δεν θα τους έψεγε επειδή δεν θα κατόρθωναν να κάνουν δυνατόν το αδύνατον), διατυμπανίζουν με ανερυθρίαστες διακηρύξεις τους αγώνες του 2004 ως Αγώνες επιστροφής στο ολυμπιακό πνεύμα: «Με τους Ολυμπιακούς της Αθήνας», διαβεβαιώνει ο Πρωθυπουργός, «η Ελλάδα θα αναδείξει πλευρές της ολυμπιακής ιδέας που έχουν ξεχαστεί, την άμιλλα απέναντι στην εμπορευματοποίηση». Ιεροφάντης αυτού του ολυμπιακού φανφαρονισμού έχει αναδειχτεί ο υπουργός Πολιτισμού με καθημερινές δηλώσεις τού τύπου: «Η Πολιτιστική Ολυμπιάδα είναι για εμάς ο πυρήνας της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων».
Ποιος ακριβώς είναι ο πυρήνας της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων το δείχνει ολοσέλιδη καταχώριση της επιτροπής «Αθήνα 2004» στις κυριακάτικες εφημερίδες της 21ης.7.2002, η οποία ανακοινώνει τα εξής: «Τα εικονιζόμενα παραπλεύρως σήματα των Ολυμπιακών Αγώνων, είτε ολόκληρα είτε τμήματα αυτών, καθώς και οι όροι "Ολυμπιακός", "Ολυμπιάδα", "Ολυμπιακοί Αγώνες 2004" και κάθε συναφής με αυτούς όρος, είτε στην Ελληνική είτε σε οποιαδήποτε ξένη γλώσσα, ανήκουν στην "Αθήνα 2004", η οποία και έχει κατ' αποκλειστικότητα το δικαίωμα εμπορικής χρήσεως, και προστατεύονται αυστηρά σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, αστικά και ποινικά».
Σ' αυτή την απειλή της δικαστικής δίωξης για όποιον χρησιμοποιήσει εδώ και στο εξής τη λέξη Ολυμπιακοί και τις συναφείς χωρίς να τις αγοράσει, βρίσκεται κωδικοποιημένη η πλήρης αλλοτρίωση του ολυμπιακού πνεύματος. Τα ολυμπιακά σύμβολα και η ιδέα που περιέχουν έχουν γίνει πατέντα κατοχυρωμένη στο Εμπορικό Επιμελητήριο.
Αντιλαμβανόμενη το γελοίο του πράγματος η πρόεδρος της «Αθήνα 2004», παρά το ότι συμπαράγει με την κυβέρνηση την περί επιστροφής στην ολυμπιακή ιδέα κενολογία, προβαίνει ενίοτε - αντιφάσκοντας - σε νηφαλιότερες εκτιμήσεις: «Δίχως τον εθελοντισμό», δήλωσε πρόσφατα, «οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν θα ήταν Ολυμπιακοί Αγώνες. Θα ήταν κάτι άλλο». Είναι φανερό ότι στην πραγματικότητα η κυρία Αγγελοπούλου βλέπει τον εθελοντισμό ως ένα ιδεολογικό αντίβαρο στην εμπορευματοποίηση των Αγώνων. Κάτι ανάλογο είναι και η Πολιτιστική Ολυμπιάδα: μια απόπειρα κατασκευής ενός πολιτιστικού άλλοθι, και όχι ο πολιτιστικός πυρήνας των Ολυμπιακών Αγώνων, όπως φληναφεί ο κ. Βενιζέλος.
Ο εθελοντισμός και η Πολιτιστική Ολυμπιάδα αποτελούν ένα ακαλαίσθητο πολιτιστικό φύλλο συκής, που μάταια προσπαθεί να καλύψει την εμπορική μετάλλαξη των Ολυμπιακών Αγώνων. Είναι και ένα ανήθικο φύλλο συκής, στον βαθμό που καλεί ανθρώπους να εργαστούν δίχως αμοιβή σ' έναν χορό τρισεκατομμυρίων.
Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΤΟ ΒΗΜΑ , 15-09-2002
